Arratsalde goibel batek elkartu ditu, hezkuntza jorratzeko, herriko bi ikastetxetako bi zuzendariak. Alde batetik, Olatz Aldabe Iza, Lezo Herri Eskolako zuzendaria, eta, bestetik, Edurne Urkiola Saldias Pasaia-Lezo Lizeoko zuzendaria. Auzolana, euskara, balioak, ikasleei harrerak, komunitatea… Erronka ugari ditu hezkuntza komunitateak. Horien inguruko ikuspegi partekatuak jarriko ditu elkarlanerako oinarriak.
- Kattalin Minerri izenburua ostuko diot: nola heldu zarete zuek honaino?
Olatz Aldabe Iza: Zuzendaritzara baino lehen, Lezo Herri Eskolara 2007an iritsi nintzen, nahigabean, eta hasieratik oso etxean sentitu naiz. Hamar urteren ondoren, argi nuen asko sinesten nuela eskola honetan, eta beste erronka bat hartzeko prest nintzen. Garrantzitsuena talde polit bat egitea izan zen, eta esperientziak erakutsi digu talde on bat dela zuzentzeko ezinbesteko giltza. Bosgarren urtean gaude, eta oso pozik hartutako erabakiarekin eta egindako ibilbidearekin.
Edurne Urkiola Saldias: Ikastolara ume nintzela iritsi nintzen, eta bizitza osoa egin dut hari lotuta. Lehenengo ikasle, ondoren langile. Ikastolaren 25. urteurrena koordinatzen aritu nintzen 23 urterekin. Gerora irakasle, eta hainbat urtez aritu ondoren, iritsi zen ardurak hartzeko momentua. Aurreko zuzendariak, Elenak, erretiroa hartu behar zuen, eta haren partez hartu nuen nik. Olatzekin oso ados, taldea klabea da, lanerako giro ona, eta orduko zuzendaritzak hori eskaintzen zidan. Seigarren urtea da, ikaragarri ikasi dut, eta zerbait ikasten den bakoitzean poza sentitzen duzu hartutako ardurekin.
- Berotzen joateko, euskara. Egungo egoeraren zein diagnostiko duzue eskoletan?
EUS: Ikastetxeak ez direla nahikoa. Nik uste euskal hezkuntza sistemak konpartitzen duela euskara dela sistema osoaren erronka potenteenetako bat, eta, ondorioz, gurea ere bai. Inguru euskalduna da Lezo, baina ez da nahiko euskalduna bere kabuz euskara hutsean aritzeko. Ikastoletan eta eskoletan egiten den lan guztia ez da nahikoa haur eta gazte euskaldun osoak gizarteratzeko.
OAI: Bai, eskolan haurrek bizitzaren % 10 ematen dute, eta hor topera ari gara lanean. Baina zerbait gehiago behar dugu, horrekin ez da nahikoa, beste % 90ean ere eragin behar da. Guk badugu taldetxo bat, Euskara Talaia, eta irakasleek eta zuzendaritzak hartzen dute parte, baina ikasleak eta familiak ere inplikatuta daude, eta hainbat ekintza antolatzen dira. Horrez gain, ikastetxean atal ugari ditugu, tartean, eskolan ikasle batzordea eramaten dugu eskola barruko ekintzak antolatzeko, eta familientzat eskolaz kanpoko eskaintza egiteko. Eremu ez formala da eragiteko zailena, eta garrantzitsuenetako bat.
EUS: Etxe barruan nork bere modura egindako lanaz gain, herri mailako lana garrantzitsua da. Horretarako, ditugun eremuetan eragin behar dugu Lezon haurrekin eta nerabeekin lan egiten duten eragileekin batera elkarlanean: izan kirol talde, aisialdi talde, kultur talde… Denok osatzen dugu beste % 80-90 hori. Familiak ere gako dira, eta familia ez euskaldunek euskara ikasteko ekintzak eskain ditzakegu, baina horretarako beharra sentitu behar dute haiek. Hamarkadatan pentsatu izan dugu hezkuntza gai zela haurrak euskalduntzeko, eta lan handia egiten dugun arren, ez gara nahiko. Hortaz, gainerakoen aktibazioa premiazkoa da.
OAI: Familia euskaldunek garrantzia handia dute, baina ez dakitenek ere asko egin dezakete. Jarrera da hizkuntzarekiko alderdirik garrantzitsuena, eta ez dakiten familiek euskaldun oso baliagarriak sortzen dituzte.
- Eskolak arduratu behar du eskolaz kanpoko dinamizazioaz? Nolako osasuna du eskolaz kanpoko eragileen eskaintzak?
OAI: Eskolak ezin du dena egin, baina alderdi guztietan egoten saiatu behar du. Dinamizazioan aritu gaitezke. Ezin dugu Txirbilla bezalako aisialdi talde baten ardura hartu, baina laguntzeko egon gaitezke haien alboan. Azken finean, gutxi garenez euskaran eragin dezakegunak, indar eta lan handia egin behar dugu.
EUS: Herritar aktiboak sortzen ditugun heinean, etorkizuneko Txirbillako hezitzaileak heziz egin dezakegu lan. Hizkuntzari lotuta, identitateen inguruko erronka handia dago. Euskaraz aritzeko euskararekiko lotura sentimental indartsua behar da. Orain dela hamarkada batzuk euskaldundu garen familia askotako kideek bagenuen sentimendu hori, baina egun D ereduan denetik dago. Identitate hori lantzea dagokigu, eta lan handia dago egiteke. Izan ere, ikasleek nolabaiteko euskara lortzen dute, ez guztiek apartekoa, baina nola gestionatzen da elebitasun hori hizkuntza gutxituaren ikuspegitik? Euskara irakatsi diegu, eta zer egiten dute horrekin? Hezitzaileentzako erronkak dira, eta agian ez dugu euskara mailan eragin behar, balio soziolinguistiko batzuk irakatsi baizik, haien identitate linguisitikoa kudeatzen laguntzeko. Galderari berriro helduz, gertuko eragileak oso sendo eta euskaltzale sentitzen ditugu. Kuadrillategik nerabeekin egiten duen lana oso garrantzitsua da; Txirbillak haurrekin eta gazteekin. Txapela kentzeko modukoa.
OAI: Oso bixi eta alai.
EUS: Ez txikiekin bakarrik, gazteei ematen zaien aukerarengatik, gazteak hezitzaile bihurtzeko aukera eskaintzeagatik. Horrez gain, Allerruk kategoria txikietan bereziki egiten duen ahalegina ere eskertzekoa da.
- Bestalde, zalaparta eragiten du hizkuntza ereduen auziak. Arnas Dezagun ekimenak etxetik euskara dakarten haurrak ez sakabanatzea proposatu du. Zaila da orekak topatzea, ezta?
OAI: Oso zaila da. Emaitza batzuk badaude, baina ez dakigu zein den neurriaren eragina. Beldurra ematen dit ikasleak euskaldun ez euskaldun banatzeak, goi mailako eta behe mailako sakabanatzen ditugulako. Arrisku handia dago. Horrez gain, oso zaila da erabakitzea euskalduna zer den. Nork erabakitzen du? Ikasle askoren etxekoak euskaldunak eta euskaltzaleak dira, baina haurrak ikasgelan erderaz jo eta fuego ari dira. Aldiz, etxean euskararik entzuten ez dutenak ikasgelan euskal erreferente izan daitezke. Beraz, zer kontsideratzen dugu euskalduna? Nor gara gu esateko nor bai eta nor ez?
EUS: Erabat ados. Nik uste, egun, gure ingururako, ez dela neurri aproposa. Ez du esan nahi euskarari arnasguneak eman behar ez zaizkionik. Asmatu behar dugu euskararekiko joera duten ikasleen aitortza egiten, jarrera horiek ahalduntzen. DBHn nabaritzen dugu. Ikasleen euskararen erabilera oso txikia da, eta haiekin motibazioa lantzeko dinamika bat jarri dugu martxan, euskaraz gehien aritzen direnak aitortzeko. Beste zeinbat gunetara gonbidatuta, nukleo hori sendo izan nahi dugu, garrantzitsua delako. Hori urruti dago ikasleak banatzetik dakarten lehen hizkuntzaren arabera.
- Azaroan Soziolinguistika Klusterrak Migrazioak eta harrera linguistikoa jorratu zituen haren Jardunaldietan. Zein bitarteko jarri dituzue eskoletan erronka horiei aurre egiteko?
OAI: Tutoreaz gain, HIPIko pertsonak egiten dio lehen harrera. Oso garrantzitsua da hizkuntza irakasteaz gain, euskararekiko maitasuna, goxotasuna… transmititzea. Pertsona horrek psikologo lanak egiten ditu maiz, nork bere istoria izaten duelako. Herrialde askotatik etortzen dira, hainbat arrazoirengatik, eta guztiek sentitu behar dute garrantzitsuak hemen. Haiena ahaztu gabe, eta haienari garrantzia ematen, hona integratzeko. Pertsona horrek hizkuntzaz gain, hizkuntzarekiko maitasunari garrantzia handia ematen dio.
EUS: Gurean ere euskarako errefortzuko pertsonak egiten du harrera, eta, egia da, askotan haien lana hizkuntzara gerturatzea baino haratago joaten dela. Zoritxarrez, baliabide horiek askotan urriak izaten dira. Zaila da. Gela batek euskaldundu ditzake pertsona horiek baldin eta gaztelaniarik ekarriko ez balute. Izan ere, alde handia ikusten da jatorriaren arabera. Gaztelaniarik ez badakarte, askoz ere lehenago gerturatzen dira euskarara ez daukatelako bestelako tresnarik.
OAI: Azkarrago ikasten dute, ez daukatelako beste erremediorik.
EUS: Guk lanaren zati bat egin dezakegu, eta baliabide gehiagorekin lan hori osatuagoa izango litzateke, baina komunitateak ere badu lan horren zati handi bat. Ikastetxeak egiten du harrera, baina komunitateak ere egin behar dio, baita herriak ere. Familia horiek behar dituzte integraziorako espazioak. Ongi saretuta integratzen direnean, oso egoera politak eta kulturartekotasun momentu politak bizitzen dira.
OAI: Ondo eginez gero oso aberatsa da, eta denek irabazten dute. Bakoitzak bere errealitateak ditu, bere istoriak eta bere herrialdea. Hori zabaltzea oso aberatsa da, baina modu egoki batean eginda.
EUS: Saio Alkaizak NBTn esaten zuen bezala, ertzetik bizitza aberatsagoa da, bazterretik begiratuta beti dago zer irabazi. Baina hori ongi egiteko tresnak behar dira. Horretan ere bakarrik ezin dugu.
- Komunitatearen inplikazioari helduta, badaude baldintzak herri hezitzailearen ikuspegia Lezon txertatzeko?
EUS: Nik uste baietz, eta beharrezkoa da, gainera. Lezok bi hezkuntza komunitate osasuntsu eta indartsu dauzka, eta badu hezkuntza ez formalari heltzeko ingurune oso majoa. Badago gogoa, badaude tresnak. Gehiago egituratu daiteke eta pausu bat eman? Bai, eta hor daukagu aukera, baina baldintza objektiboak badaude.
OAI: Gainera, jende inplikatua dago. Ez dira denak, baina lana egiteko jende inplikatua badago, parte hartzeko oraindik ere jende gehiago elkartzen da. Batzuk antolatzen badute, jarraitzaileak badituzte. Erabat ados, guztiz garrantzitsua da herriaren inplikazio osoa. Denon artean badaude aukerak.
EUS: Hala da, ezinbestekoa da. Orain arte esan dugu bakarrik ezin dugula hizkuntzaren gaian, bakarrik ezin dugu beste honetan… Elkarrekin egin behar dugu.
OAI: Haurrak ez dira eskolan hezten. Haurrak hezten dira. Bizitzan. Haurrak hezten dira.
EUS: Denon ardura da. Boluntariotzaren krisia aipatzen da, eta hain gurea den auzolan horretan, nola kostatzen den gauzak egiten jarraitzea. Guztiok dugu zeregina, haurrak eta gazteak balio parte hartzaileetan hezten baditugu, herrigintza ikuspegitik sekulako aukerak sortzen dira. Martxan jartzean egitasmoek funtzionatzen dute. Pasaian, esaterako, Eskubidean prozesuaren bidez gazteekin lan organikoa egiten ari gara (Udalean, aisialdi taldeetan, ikastetxeetan…) eta sekulako bidea dago egiteko, oso aberatsa. Gazteek hitza daukate, eta zer nahi duten badakite.
OAI: Haiei hitza ematen diegunean izugarrizko lorpenak izaten dira. Ikasle batzordeak sortzerakoan, euskarakoak, elkarbizitzakoak, 5050 ingurumenekoa, izugarrizko sorpesa izan genuen. Hartzen dute izugarrizko ardura, eta joaten dira txukun-txukun, eskatutako lana baino askoz ere gehiago egiten dute. Haiengatik sortzen dira euskararen inguruan egiten ditugun ekintza pila bat. Ideia pila bat dute, eta haien ideiek funtzionatzen dute beti gureek baino askoz hobe. Guk ideia asko ditugu, baina askotan ez dute funtzionatzen. Zuenak ziur baietz, azkenean guk lagunduta, baina beti hobeto. Txiki-txikitatik.
EUS: Ikastetxeetan daramagun abiadurak ez du onartzen hain erraz. Prozesu partehartzaileek haien tenpusa dute, baina oso garrantzitsuak dira, hori ere badelako heziketa. eta herrigintzaren ikuspegitik guk ere badugu hor laguntzeko. Lagundu baino gehiago, elkarrekin egiteko zeregina.
- Elkarrizketaren amaierara iristen ari garenez, elkarlana hartuko dugu hizpide. Zein ekintzetan ikusiko dugu epe motzean ikastetxeen arteko lankidetza?
OAI: Batzorde askotan gabiltza dagoeneko elkarrekin, guztietan. Hezkidetzan, euskaran, jaietan eta hortik ateratako ospakizun guztietan.
EUS: Agenda 2030 parte hartze prozesuan. Estrategikoki Lezo nola ikusten genuen…
OAI: Bai, orain gurean 5050 jarri dugu martxan. Nik uste herrian antolatzen diren istoria guztietan bi eskolak gaudela sartuta. Ez daukagu elkarlanik eskolek bakarrik, baina bai herriko gainerako eragileekin eta herrian antolatutakoekin.
EUS: Muitu Lezon azkenaldian ez da elkartu, baina hor ere ibili izan gara.
- Nahikoak dira, orduan?
EUS: Hainbat tokitan elkartzen gara: hezkidetzan, euskaran… baina ez dugu hekuntzaz aritzeko gunerik, jorratzeko zein diren hezkuntzaren erronkak datozen bost urteetan, datozen hamar urteetan… Orain gutxi istripuz egin dugu berriro topo gurasoentzat formazioak eskaintzeko. Foru Aldundiak deialdia atera zuen, institutukoek aktibatu zuten eskaera, gu ere eskatzera joan ginen…. agian hau elkarrekin egin behar dugu. Edozein aukera sortzen denean, prest gaude elkarrekin aritzeko.
OAI: Herriko batzorde guztiei ematen diegu hekuntzako gure punttua. Ez dugu hezkuntzaren batzorderik, baina guztietan gaude, batzorde handietan eta txikietan, eta batzorde horietan lan handia egiten dugula iruditzen zait. Horretan ari gara.
EUS: Horretan ari gara, bai.
Utzi erantzuna